Jheronimus Bosch, 1450 - 1516

De naam van Jheronimus Bosch is sterk verbonden met de Middeleeuwen, met passies, lijden, zonden, duivels en demonen, zijn werk is synoniem voor mysterie, mysterie. Zijn schilderijen zijn een verbazingwekkende puzzel, waarvan de mensheid al eeuwenlang de betekenis zoekt.

Als vernieuwer heeft Bosch veel kunstenaars van de toekomstige generaties beïnvloed. Het leven van de schilder zelf is echter niet stormachtig en vol gebeurtenissen te noemen. Leer meer over het leven en werk van de Meester!

Verfijn zoekopdracht

Het leven

Jheronimus Bosch

Er is bijna geen bewijs van het leven van de grote Jheronimus Bosch. Dit getuigt van de status van de kunstenaar in de toenmalige samenleving - Bosch was een ambachtsman, hoewel hij meerdere leerlingen had. Na zijn dood ontstond er een heel scala aan kunstenaars, die zijn schildertechniek kopieerden.

Vroege jaren

Jheronimus van Aken werd rond 1450 in Hertogenbosch geboren in een familie van erfelijke kunstenaars.

In de jaren 1478-1480 was er geen informatie over de activiteiten van Bosch. Men gelooft dat Jheronimus reisde en studeerde, misschien in Harlem of Delft. Bovendien is er geen informatie dat Jheronimus Hertogenbosch heeft verlaten. Jheronimus nam een pseudoniem aan met de verkorte naam van zijn woonplaats, Den Bosch.

Huwelijk

Volgens de traditie van die tijd moest een leerling die zijn studie afrondde en de titel van meester kreeg, trouwen. Rond 1480 trouwde de kunstenaar met Aleith Goyarts van der Meervene, die hij blijkbaar al van jongs af aan kende. Zij kwam uit een rijke koopmansfamilie in Khertogenbos. Dit huwelijk maakt Bosch tot een invloedrijke hamburger in zijn woonplaats. Ze hadden geen kinderen.

Zoete Lieve Vrouw

In 1486 trad hij toe tot Zoete Lieve Vrouw, een religieuze vereniging die in 1318 in Hertogenbosch ontstond en bestond uit zowel monniken als leken. De Broederschap, gewijd aan de verering van de Maagd Maria, hield zich ook bezig met liefdadigheid.

In de archiefbescheiden wordt de naam van Bosch meermaals vermeld: als schilder kreeg hij verschillende ordes toevertrouwd, gaande van het versieren van feestelijke processies en rituele sacramenten van de Broederschap tot het schrijven van de altaarkap voor de Broederschapskapel in de Sint-Janskathedraal of zelfs een maquette van een kandelaar.

Rijk worden

Volgens documenten stierf de vader van Bosch in 1478 en liet hij een goede erfenis na. De erfenis van zijn vader en de rijkdom van de familie van zijn vrouw beroofden Bosch van de noodzaak om elke dag brood te verdienen. Hij werd landeigenaar en verkocht waarschijnlijk groenten die op zijn land werden verbouwd. Dit maakte tijd vrij voor creativiteit en maatwerk. Bosch stierf in 1516.

Oeuvre

Interpretaties

De kunst van Bosch heeft altijd al een grote aantrekkingskracht gehad. Eerst geloofde men dat de duivelskunstenaar in de schilderijen van Bosch alleen maar bedoeld was om het publiek te vermaken, hun zenuwen te prikkelen, zoals die groteske figuren, die de meesters van de Italiaanse Renaissance in hun ornamenten verweven hebben.

Moderne wetenschappers zijn tot de conclusie gekomen dat het werk van Bosch een veel diepere betekenis heeft.

Sommigen beschouwen Bosch als een soort 15de-eeuwse surrealist die zijn ongeziene beelden uit de diepte van zijn onderbewustzijn haalde, en door zijn naam te noemen wordt Salvador Dali steevast herinnerd.

Anderen geloven dat de kunst van Bosch een weerspiegeling is van middeleeuwse "esoterische disciplines" - alchemie, astrologie, zwarte magie.

Anderen proberen de kunstenaar te verbinden met de verschillende religieuze ketterijen die toen bestonden.

De Tuin der Aardse Lusten

Bosch produceerde minstens zestien drieluiken, waarvan er acht volledig intact zijn, en nog eens vijf in fragmenten.

Tuin der lusten

Kunst op Doek: De tuin van de aardse lekkernijen-Triptiek (Hieronymus Bosch)

Zijn beroemdste triptiek is De Tuin der Aardse Lusten. God presenteert Eva aan Adam. Vernieuwend is dat God een jeugdige uitstraling krijgt. De figuren spelen zich af in een landschap dat bevolkt wordt door exotische dieren en ongewone semi-biologische huttenvormen.

Het centrale paneel is een breed panorama dat wemelt van de naaktfiguren die zich bezighouden met onschuldige, in zichzelf gekeerde vreugde, maar ook met fantasievolle samengestelde dieren, oversized fruit en hybride steenformaties.

Het rechterpaneel presenteert een hels landschap. Een wereld waarin de mensheid is gezwicht voor de verleidingen van het kwaad en de eeuwige verdoemenis oogst. Het paneel, dat zich 's nachts afspeelt, heeft koude kleuren, gemartelde figuren en bevroren waterwegen.

De schilderijen van Bosch met hun ruwe oppervlakken, de zogenaamde impasto-schilderkunst, weken af van de traditie van de grote Nederlandse schilders van eind 15de eeuw.

Er zijn vandaag de dag nog zo'n vijfentwintig schilderijen over die aan hem kunnen worden toegeschreven. Eind 16de eeuw verwierf Filips II van Spanje veel van Bosch' schilderijen. Als gevolg daarvan bezit het Prado Museum in Madrid nu De Aanbidding der Koningen, De Tuin der Aardse Lusten, het tafelbladschilderij van De Zeven Dodelijke Zonden en de Vier Laatste Dingen en De Haywain-drieluik.

De Haywain-drieluik

Kunst op Doek: Hooiwagen-drieluik (Jheronimus Bosch)

 

De werken van Bosch worden in de volgende musea tentoongesteld:

Museum Boijmans Van Beuningen

Museo Nacional del Prado (Madrid)

Lázaro Galdiano Museum (Madrid)

Escoriaal (Madrid)

Musée du Louvre (Paris)

Dogepaleis (Venetië)

Museu Nacional de Arte Antiga (Lissabon)

Museum voor Schone Kunsten (Gent)

Koninklijke Musea voor Schone Kunsten van België (Brussel)

Kunsthistorisches Museum (Wenen)

Academie van beeldende kunsten (Wenen)

Albertina (Wenen)

Städel Museum (Frankfurt am Main)

Gemäldegalerie (Berlijn)

Kunsthalle (Berlijn)

National Gallery of Art (Washington D.C.)

Museu de Arte de Sao Paulo

In de geboorteplaats van Bosch, het Nederlandse Hertogenbosch, is het creatieve centrum van Bosch geopend, dat kopieën van al zijn werken presenteert.

Kopiisten, imitators, volgelingen

Bosch geeft de indruk van een meester in "onnavolgbaar", maar zijn manier werd door veel kopiisten geaccepteerd zodra bleek dat dit een winstgevende verkoop van de schilderijen garandeerde.

Bosch zelf volgde de productie van kopieën van enkele van zijn werken, met name de Woz Hay-triptiek, die in twee versies bestaat - (in de Prado- en Escorial-collectie).

Parallel aan puur ambachtelijke imitators die niet beweren origineel te zijn, zoals Jan Mandijn of Jan Wellens de Cock, werkten andere meesters aan hun eigen interessante composities, geïnspireerd op de schilderijen van Bosch. Tot deze kunstenaars behoren in de eerste plaats Quentin Massys en Joachim Patinir.

Het veelzijdige werk van Pieter Bruegel de Oude is ook te zien in de invloed van Bosch. Het feit dat Peter Bruegel de Oude van Bosch de boerencultuur heeft geërfd, evenals de moraliserende geest die tot uitdrukking komt in toespelingen en subteksten.

Toen het surrealisme de suprematie van het onderbewustzijn in de kunst uitsprak, werden de fantasieën van Bosch opnieuw geëvalueerd. Max Ernst en Salvador Dali verklaarden zichzelf tot zijn opvolgers.

Bosch' imitators bestaan vandaag de dag nog steeds in zowel het genre als in de kamerschilderkunst. Zo is de sculptuur "Schip van de Dwazen" in Neurenberg erg populair bij toeristen.