Zwarte kunst? Nee, kunst op doek met de kleur zwart.
De kleur zwart wordt geassocieerd met macht, elegantie, formaliteit, dood en mysterie. Zwarte accenten voegen een elegant en gedurfd aspect aan je huis toe.
Werk aan de muur met veel zwarte of diep antraciete tinten ziet er erg stijlvol uit op lichte muren. Twijfel je misschien nog? Of heb je soms gehoord dat zwart eigenlijk geen kleur is? Lees dan hier verder:
Zwart, een kleur of niet?
Om deze vraag te beantwoorden meten we terug naar het einde van de tweede helft van de 19de eeuw. Op dat moment schilderden impressionisten, zoals bijvoorbeeld Monet, hun kunstwerken 'en plein air'.
Beïnvloed door de kleurtheorie van Newton, waren ze ervan overtuigd dat er in de natuur geen zwart voorkomt.
Wat is dan deze theorie? Nou, al in de 17e eeuw ontwikkelde Newton zijn theorie over licht en kleur. Hij stelde vast dat wit alle licht weerspiegelt, en zwart alle licht absorbeert. Hieruit concludeerde Newton dat zwart en wit geen kleuren zijn, want alleen de ' echte kleuren ' weerspiegelen het licht op bepaalde golflengten.
Volgens de impressionisten verslindt zwart alle kleuren en daarmee alle intensiteit van een object. Dus gebruikten ze nauwelijks zwarte pigmenten in hun verf. Wel een bijzondere gedachtengang, is het niet?
Niet heel gek gedacht want feit is dat in de natuur er inderdaad nauwelijks echt zwarte pigmenten zijn. Zelfs het donkerste natuurlijke pigment, het pigment van de inkt van een inktvis, is donker bruin, Sepia.
De enige vindbaar zwarte pigmenten zijn pigmenten die door verbranding worden gecreëerd. Dit is een van de voornaamste redenen waarom zwart over de hele wereld geassocieerd wordt met de dood.
Om daarmee zonder twijfel te kunnen stellen dat zwart geen kleur is, is nog maar vraag. Bijvoorbeeld in de grafische industrie wordt zwart gebruikt als een van de basiskleuren, naast cyaan, magenta en geel.
Maar niet alleen tegenwoordig wordt zwart gebruikt. Ook de allereerste tekenaars en kunstenaars gebruikten zwart als basis voor hun tekeningen en grotschilderingen. De basis van het zwart dat zij gebruikten kwam uit Houtskool.
Kijken we verder in de wereld, dan zien we dat in China door alle eeuwen heen inktschilderijen zijn gemaakt. De inkt die ze daarbij gebruikten, Oost-Indische inkt, is weer gemaakt van water en houtskool. De waarde die de Chinezen toeschrijven aan zwart is trouwens wel een volledig anders dan de associatie die wij Europeanen met zwart hebben. Oost-Indische inkt, is made of water and charcoal. But the Chinese attached a completely different value to black than the Europeans.
Zwarte kleur in verschillende culturen
In bijna heel Europa is zwart het symbool van de dood. Zoals gezegd komt omdat het de kleur van de verbranding is, en omdat zwart al het licht absorbeert.
In klederdracht en de mode werd zwart als kleur populair met de opkomst van het protestantisme. Toen het protestantisme in de 16de eeuw populair werd, zochten de mensen kleding die ernst en verbinding met God weerspiegelde.
Kleuren die te frivool en uitbundig waren werden verboden. Aldus werd zwart de kleur van bezinning. Dit ging heel ver. Zelfs in Venetië werden gondoliers gedwongen om hun boten zwart te schilderen.
Om een diep zwarte kleur te benaderen was het in die tijd noodzakelijk om stoffen verschillende kleurbaden te geven. Diep zwart werd gecreëerd na rode, gele en blauwe kleurbaden. Dit kwam mede omdat de enige pigmenten die echt zwart zijn, namelijk roet en houtskool, moeilijk oplosten in water.
Dit laatste geldt ook voor het maken van Oost-Indische inkt. De roet in de vloeistof - meestal gewoon water - lost ook daarin niet op. Feitelijk wordt het door wrijving op de ondergrond achtergelaten. Om deze reden kan ook alleen met Oost-Indische inkt worden geschreven en/of getekend, maar geen grote vlakken worden geverfd.
In dit alles kwam verandering toen Spaanse zeevaarders een speciale houtsoort van Campeche, Mexico naar Europa begonnen te importeren.
Campeche hout heeft een diep blauw-paarse kleur met een inslag van rood. En laat nu heel toevallig dit rood samen met indigo een hele mooie kleur zwart opleveren. Deze ontdekking leidde wel een donker hoofdstuk in onze geschiedenis in.
Ten tijde van de Spaans-Engelse oorlog (1585-1604) verbood Engeland meteen het gebruik van Campeche hout. Het duurde vervolgens vele jaren (tot in 1670) voordat de Engelse regering besloot dat Campeche hout nodig was voor de textielproductie.
Om niet van anderen afhankelijk te zijn begonnen de Engelsen begonnen met het opzetten van hun eigen plantages in het huidige Belize. Voor de aanleg en exploitatie van deze plantages werden grote groepen mensen uit Afrika ontvoerd en als slaven gebruikt. Enkel en alleen omdat de Europeanen zwarte kleren wilden dragen!
Zwart anno nu
Maar ook recent zorgde zwart nog voor controverse in de kunstwereld. In 2016 kocht de Britse kunstenaar Anish Kapoor de exclusieve rechten voor het zwartste zwart verkrijgbaar. Onder kunstenaars leidde dit tot woede omdat deze speciale kleur zwart niet door hen gebruikt kon worden. Een crowdfunding actie van begin 2019 opgezet door Stuart Semple voor de productie van Black 3.0 moet een beter en voor iedereen verkrijgbaar alternatief vormen.
Kortom, zwart is dus een kleur met een grote innerlijke tegenstrijdigheid. De kleur stimuleert contemplatie en kan leegte symboliseren. Maar toch, zwart is nog altijd een van de meest populaire kleuren, zowel in kunst en mode.